წინა <----- დასაწყისში ----->შემდეგი
ზედმეტი იქნებოდა ახლა დამერწმუნებინეთ, ღვთის სიტყვა ყურადღებით მოგესმინათ. თქვენ უკვე იჩქარეთ ეს გეჩვენებინათ საქმით. ესოდენი თავმოყრა ხალხისა, ეს ფეხზე დგომა დაძაბული ყურადღებით, ეს აჩქარება ერთმანეთის მიწევ-მოწევით ჩვენთან ახლოს დაიკავოთ ადგილი, საიდანაც უკეთ ისმის ჩვენი ხმა, აქედან გაუსვლელობის სურვილი, მიუხედავად სიმჭიდროვისა, ვიდრე არ დასრულდება ეს სულიერი სანახაობა, ტაშისკვრა და მოწონების შეძახილები - ყველაფერი ეს თქვენს სულიერ სითბოსა და გულმოდგინე მოსმენაზე მეტყველებს. ამიტომაც ზედმეტია შეგაგონოთ მოსასმენად განეწყოთ, არამედ საჭიროა მხოლოდ გითხრათ, რომ ყოველთვის შეინარჩუნოთ ამგვარი გულსმოდგინება, და არამარტო აქ აჩვენებდეთ ამას, არამედ სახლშიაც ქმარი ცოლთან, თუ მამა შვილებთან, ამაზე საუბრობდეთ, და დე ერთნი მეორეს გადასცემდნენ და ერთიმეორეს ეკითხებოდნენ და დე ურთიერთ ყველა იჩენდეს ამ კეთილ დახმარებას. ნურავინ მეტყვის, რომ ჩვენ არ გვინდა ბავშვების ამით დაკავება. არამარტო ამის მეცადინეობაში უნდა ვიყოთ, არამედ ერთი მხოლოდ ამაზე ჯერ-არს ვზრუნავდეთ. თუმცაღა თქვენი უძლურების გამო, მე ამას უკვე აღარ ვამბობ; მე ბავშვებს არც ვაშორებ გარეშე საქმიანობას, ისევე როგორც თქვენ არ გწყვეტთ საზოგადოებრივი საქმეებისგან. მხოლოდ მე სამართლიანად ვთვლი, რომ შვიდი დღიდან ერთი ჩვენს საერთო უფალს მივუძღვნათ. რამეთუ რაოდენ შეუფერებელია ის, რომ ჩვენს მონებს ვუბრძანებდეთ ყოველთვის გვემსახურებოდნენ ჩვენ, ხოლო თავად ჩვენ უმნიშვნელო დროსაც კი არ ვუთმობდეთ უფალს, და ეს მაშინ, როცა ჩვენს მსახურებას მისთვის არაფერი მოაქვს (რადგანაც ღმერთი არაფერს საჭიროებს), და მხოლოდ ჩვენ გვექცევა სარგებლობად! როდესაც თქვენ ბავშვები სანახაობაზე დაგყავთ, ამაში ხელს არც მეცნიერება გიშლით და არც რაიმე სხვა; ხოლო როცა საჭიროა შეკრება რაიმე სულიერი სარგებლობის მისაღებად, თქვენ ამას უსაქმურობას უწოდებთ. როგორ არ არისხებთ ღმერთს, როდესაც პოულობთ დროს და ყველაფერში წვრთნით ბავშვებს, ხოლო ღვთიური საქმეებით დააკავოთ ისინი სამძიმოდ და არაკეთილდროულად მიგაჩნიათ? არა, ასე როდია, ძმანო! სწორედაც რომ ეს ასაკი საჭიროებს უპირატესად ამგვარ გაკვეთილებს. ნორჩი ასაკი - სწრაფად ითვისებს იმას, რასაც ეუბნებიან და როგორც ტვიფრი ცვილზე, ესრეთ აღიბეჭდება ბავშვების სულში ის, რასაც ეუბნებიან. ამასთან, მათი ცხოვრებაც უკვე იწყებს გადახრას ან მანკიერებისკენ ან სათნოებისკენ. ამიტომაც, თუკი სათავეშივე, ასე ვთქვათ, წინკარშივე განვაშორებთ მანკიერებას და დავაყენებთ უმჯობეს გზაზე, სამომავლოდ ეს უკვე ჩვევად ექცევათ და თითქოს ბუნებად, და ისინი ადვილად აღარ მიიდრიკებიან თავისი ნებით ცუდისკენ; რამეთუ ჩვევა მათ კეთილი საქმეებისკენ უბიძგებს. მაშინ ისინი ჩვენთვისაც თავად ხანდაზმულებზეც უფრო ღირსპატივსაცემნი გახდებიან და სამოქალაქო საქმეებისთვის სასარგებლონი, გამოიჩენენ რა სიჭაბუკეში ჭარმაგთა თვისებებს.წინა <----- დასაწყისში ----->შემდეგი
დღეს თქვენ ყველა ხარობთ, ხოლო მე ერთი კი მოწყენილი ვარ. რამეთუ, როდესაც ვუმზერ ამ სულიერ ზღვას და ვხედავ ეკლესიის აურაცხელ სიმდიდრეს და შემდეგ ვფიქრობ, რომ დღესასწაულის ჩავლის მერე ეს სიმრავლე ისევ წავა ჩვენგან და გაიფანტება, გულის შემუსვრილებას ვეძლევი და სული მიწუხს, რომ ეკლესიას, რომელმაც ესეოდენი შვილები შვა, მათ მიერ ნუგეშის მიღება ყოველ შეკრებაზე კი არ შეუძლია, არამედ მხოლოდ დღესასწაულებზე. რაოდენი სულიერი მხიარულებაა, როგორი სიხარული, რა დიდება ღვთისა, რაგვარი სარგებლობა სულისა იქნებოდა, თუკი ყოველ შეკრებაზე ტაძარი ასეთი სავსე იქნებოდა! მაშინ, როცა მეზღვაურები და მესაჭენი ყველაფერს აკეთებენ, რათა ზღვა გადაცურონ და ნაპირს მიაღწიონ, ჩვენ გვსურს, განუწყვეტლივ ზღვაზე დავცურავდეთ, ცხოვრებისეულ საქმეთა ტალღებში ვეშვებოდეთ, მივმართავთ რა მოედნებსა და სასამართლოებს, აქ კი მთელი წლის განმავლობაში ერთხელ ან ორჯერ თუ შემოვდივართ. ან ეგებ არ იცით, რომ ღმერთმა ქალაქებში მოაწყო ეკლესიები, როგორც ზღვაზე ნავთსადგურები, რათა ცხოვრებისეული მშფოთვარების ქარიშხლისაგან აქ თავშეფარებულნი, უდიდესი სიმყუდროვით ვტკბებოდეთ? უეჭველად, აქ არ უნდა გვეშინოდეს არც ტალღების ბობოქრობისა, არც ავაზაკთა თავდასხმისა, არც ბოროტმოქმედთა შემოსევისა, არც გამძვინვარებული ქარებისა, არც ნადირთა სიავისა; რამეთუ ეს ნავთსაყუდარი თავისუფალია ყველაფერ ამისგან: - იგი - სულთა სულიერი ნავთსაყუდარია. და თქვენ თავადაც შეგიძლიათ ნათქვამის ჭეშმარიტება დაადასტუროთ. თუკი რომელიმე თქვენგანი ამჟამად თავის სინდისს მიჰხედავდა, საკუთარ თავში უდიდეს სიმშვიდეს დაინახავდა; არც მრისხანება აღაშფოთებს, არც გულისთქმა აღანთებს, არც შური ღრღნის, არც ამპარტავნება ქედმაღლობს, არც პატივმოყვარეობა ჭამს, არამედ ყველა ეს მხეცი მოთვინიერებულია. ასე და ამგვარად, საღვთო წერილის მოსმენა, როგორც რომელიღაც საღვთო განსწავლებისა, სასმენელის გზით თითოეულის სულში აღწევს და აძინებს ამ უგუნურ ვნებებს. როგორ არ შეგებრალოს ისინი, ვისაც საშუალება აქვთ რა ამგვარი სიბრძნისმოყვარულობის შეძენისა, არცთუ ხშირად აკითხავენ და მოდიან თავიანთ საერთო დედასთან - ეკლესიასთან? ამაზე უფრო მნიშვნელოვანი რა საქმიანობა შეგიძლია დამისახელო? რა შეკრებაა უფრო მეტად მნიშვნელოვანი? - და რა გაბრკოლებს აქ მოსასვლელად? შენ, რაღა თქმა უნდა, მეტყვი, რომ ხელმოკლეობაა ამ მშვენიერ შეკრებაზე შენი მოსვლის დამაბრკოლებელი; მაგრამ ეს უსაფუძვლო საბაბია. კვირაში შვიდი დღეა; ეს შვიდი დღე ღმერთმა ისე გადაანაწილა, რომ თავისთვის მეტი არ აიღო და ჩვენ ნაკლები არ მოგვცა, და თანაბრადაც კი არ გაჰყო, - თავისთვის სამი არ მიითვალა და შენ სამი არ მოგცა, არამედ შენ ექვსი დღე განგიჩინა, თავად კი მხოლოდ ერთი დაიტოვა. შენ კი, შენ, ამ ერთ დღესაც არ შეგიძლია ყოფითი საქმეებისაგან თავშეკავება, მაგრამ როგორც სიწმინდეთმკრეხელები იქცევიან, ისევე კადნიერდები ამ დღეს მოექცე, იტაცებ რა და იყენებ მას ყოფითი საზრუნავებისთვის. მაშინ, როცა იგი ნაკურთხია და გამიზნული სულიერ სწავლებათა მოსასმენად. მაგრამ რა ვთქვა მთელ დღეზე? როგორც ქვრივი მოიქცა მოწყალებასთან დაკავშირებით (მარკოზი 12, 42), შენც ისევე მოიქეცი ამ დღის დროსთან მიმართებაში: როგორც მან ორი მწვლილი დადო და ღვთისგან დიდი კურთხევა მოიპოვა, შენც ასევე ორი საათი მიუძღვენი ღმერთს და სახლში აურაცხელ სიკეთეთა შენაძენს შეიტან. ხოლო თუ არ მოისურვებ, რაკი არ გინდა, დღის ამ მონაკვეთში მიწიერი შენაძენისგან თავის შეკავება, წლების განმავლობაში ნაშრომ-ნაჯაფი არ დაკარგო. ღმერთს შეუძლია, (როდესაც მას უგულებელსყოფენ) დაგროვილი სიმდიდრის მოსპობაც, როგორადაც, მაგალითად, იგი იუდეველებს ემუქრებოდა, როცა ტაძრის მიმართ მცონარებას იჩენდნენ: „რაც სახლში მიგაქვთ, იმასაც გავანიავებ, რატომ? - ამბობს საბაოთ უფალი, - იმიტომ, რომ მიგდებულია ჩემი სახლი, თქვენ კი ყველანი თქვენს სახლებზე ზრუნავთ" (ანგია 1, 9). თუკი შენ ჩვენთან წელიწადში ერთხელ ან ორჯერ მოდიხარ, რა აუცილებელი შეიძლება შეგასწავლოთ სულზე, სხეულზე, უკვდავებაზე, ცათა სასუფეველზე, სასჯელზე, გეენიაზე, ღვთის სულგრძელებაზე, მიტევებაზე, ცოდვათაგან გახსნაზე, ზეციურ და მიწიერ ქმნილებებზე, ადამიანის ბუნებაზე, ანგელოსებზე, ეშმაკთა მზაკვრობაზე, ეშმას მანქანებაზე, ყოფა-ქცევაზე, დოგმატებზე, მართალ სარწმუნოებაზე, უკეთურ ერესებზე? ეს და ამაზე მეტი უნდა იცოდეს ქრისტიანმა და შემკითხველს ყველაფერ ამაზე უნდა უპასუხოს. თქვენ ყოველივე ზემოთ დასახელებული და უმნიშვნელოც კი არ იცით, მოდიხართ რა წელიწადში ერთხელ და ისიც გავლითა და დღესასწაულის ჩვეულებით და არა სულის ღვთისმოსავი განწყობით.წინა <----- დასაწყისში ----->შემდეგი
სამყაროს შემქმნელმა, უზენაესმა ღმერთმა იმისთვის მიიღო ჩვენი ხატება, რათა ჩვენთვის ზეციდან ანგელოსური სიწმინდე გარდამოეტანა. ამიტომაც, თუკი ადამიანები ამგვარი პატივის შემდეგ ვნებებს ეძლევიან, შეუძლებელიც კია გამოხატო უგუნურების სიღრმე, რომლითაც ქრისტეს ასონი, სიძვის ასოდ შეიქმნებიან, შეურაცხყოფენ უფლის წყალობას და რამდენიც მათზეა დამოკიდებული, ამაოს ხდიან მას. ეშმაკები უსმენენ და თრთიან, რამდენადაც ღმერთს არ სთნავს, რათა ისინი მასთან იყვნენ თანაზიარებაში; ხოლო ჩვენ კი თანაზიარად გვხდის; ამის შემდეგ მორწმუნეთაგან ზოგიერთები კადნიერდებიან ქრისტეს განეყვნენ და მეძავებს შეეყვნენ! იმდენად დიდი ბოროტება არაა ციდან წუმპეში დაენარცხო, რამდენადაც - გახდები რა ქრისტეს ნაწილი, უარჰყო ეს ღვთიური პატივი და შეიქმნე ნაწილი მეძავისა. მაშ, როდესაც მანკიერი გულისთქმა აანთებს შენს სულს, მაშინვე მოიგონე ქრისტე, წარმოიდგინე, რომ შენს წინაშე პავლე დგას, რომელიც ჰხმობს შენდამო და ამბობს: „ან იქნებ არ იცით, რომ თქვენი სხეულნი ქრისტეს ასონი არიან? ნუთუ ასოებს წავართმევ ქრისტეს, რათა მეძავის ასოებად ვაქციო ისინი?" (1 კორინთელთა 6, 15). თუკი შენ ამ სიტყვებს გაიხსენებ, მაშინვე იხილავ, როგორ გაიქცევა გულისთქმა, რამეთუ, თუკი კდემამოსილი ან მორცხვი ქალბატონი თავშეუკავებელ მოსამსახურეებს ერთი მხოლოდ შეხედვით დაარცხვენს ხოლმე, განა არ უნდა განცვიფრებდეს, რომ ქრისტეს გახსენება მაშინვე ასამარებს ანთებულ გულისთქმას? გამუდმებით თვალწინ გქონდეს სხივმფენი ჯვარი, - და შენ ცოდვათაგან შეუბღალავი დარჩები მაშინ, რამეთუ, როგორც ღრუბლის სვეტი, სახე ჯვრისა ჩვენისა, იფარავდა ებრაელ ხალხს, რათა მას რაიმე არ ვნებოდა ეგვიპტელთაგან (გამოსვლათა 13, 21): ასევე ჯვარიც: ჩვენგან ხილული, მაშინვე განსდევნის ყოველგვარ მანკიერ გულისთქმას. იგი ხსნაა სულისთვის და მკურნალობა არაწმინდა გულისთქმების წინააღმდეგ. ხორციელ ავადმყოფს საექიმო ხელოვნება კურნავს, ხოლო ავადმყოფ სულს მალევე აჯანსაღებს ქრისტესმიერი გამონათქვამები.წინა <----- დასაწყისში ----->შემდეგი
თუკი რამ სასარგებლო გაქვს სათქმელი, მაშინ გახსენი ბაგე; ხოლო თუ არაა რაიმე აუცილებლობა, მაშინ სდუმდე, რადგან ეს უმჯობესია. ხელოსანი ხარ? იგალობე ფსალმუნები მჯდომარემ. მაგრამ შენ არ გსურს იგალობო ბაგეებით? გააკეთე ეს აზრით. ფსალმუნი - უდიდესი თანამოსაუბრეა. მისგან შენ არანაირი ვნება არ გექნება, არამედ სახელოსნოშიაც იჯდები, როგორც მონასტეში, რამეთუ, არა ადგილის მოხერხებულობა, არამედ ზნეობის უმანკოება გვანიჭებს სიმშვიდეს. ასე მაგალითად, პავლე მოციქული იქმოდა რა სახელოსნოში ხელსაქმეს, მის სათნოებას რაიმე ზიანი არ მიჰყენებია.წინა <----- დასაწყისში ----->შემდეგი
როდესაც საზრდელის მისაღებად ჯდები, მოიგონე, რომ ამის შემდეგ უნდა ილოცო და ამიტომ ზომიერად მიიღე საკვები, რათა ნაყროვანებით დამძიმებულს არ გაგიჭირდეს მუხლის მოდრეკა და ღვთისადმი ლოცვა... რამეთუ ის, რომ ჭამას ძილი და განსვენება კი არ უნდა მოჰყვეს, არამედ ლოცვა და წმინდა წერილის კითხვა. ეს ნათლად გვიჩვენა თავად ქრისტემ. დააპურა რა უდაბნოში (გენესარეთის ტბასთან) ურიცხვი ხალხი, მან ისინი დასაძინებლად კი არ გაუშვა, არამედ შესთავაზა საღვთო სიტყვების მოსმენა: რამეთუ არ დაამძიმა რა ზედმეტი საჭმელ-სასმელით, არამედ დააკმაყოფილა რა მათი მოთხოვნილება, მოიყვანა სულიერ საზრდელთან. ჩვენც დავისწავლოთ, იმდენი საზრდელი მივიღოთ, რამდენიც სასიცოცხლოდ გვჭირდება და არა სტომაქის დასამძიმებლად. რადგანაც ჩვენ იმისთვის კი არ გავჩნდით და ვცხოვრობთ, რომ ვჭამოთ და ვსვათ, არამედ იმისთვის ვჭამთ, რომ ვიცხოვროთ. არა სიცოცხლე საჭმლისათვის, არამედ სიცოცხლისათვის საზრდელი გვეძლევა დასაბამიდან.წინა <----- დასაწყისში ----->შემდეგი
თავი შევიკავოთ მემთვრალეობისაგან, მაგრამ როდი ვამბობ: თავი შევიკავოთ ღვინისაგან, არამედ თავშეკავება გვმართებს მემთვრალეობისაგან. ღვინისაგან არ მომდინარეობს მემთვრალეობა, რამეთუ ღვინო ღვთის ქმნილებაა, ხოლო ღვთის ქმნილება არანაირ ზიანს არ მოგიტანს - არამედ მანკიერი ნებელობა წარმოშობს სიმთვრალეს. და რომ სხვაგვარადაც შეიძლება დათრობა, არა მხოლოდ ღვინით, უსმინე, რას ამბობს პავლე მოციქული: „ნუ დაითვრებით ღჳნითა, - გამოხატავს რა, რომ შესაძლებელია დათრობა სხვაგვარადაც, - რომლითა არს სიბილწე" (ეფესელთა 5, 18). გასაკვირად მოკლე სიტყვით გამოხატა მან მემთვრალეობის მთელი გაკიცხვა. რას ნიშნავს: „ნუ დაითვრებით ღჳნითა, რომლითა არს სიბილწე?" მემრუშეებს (ბილწთ) ჩვენ იმ ახალგაზრდებს ვუწოდებთ, რომელნიც მიიღებენ რა მამის მემკვიდრეობას, ყველაფერს უცბად, დაუფიქრებლად, ფლანგავენ, ვის რა მისცენ და როდის მისცენ განურჩევლად - ტანსაცმელსაც, ოქროსაც, ვერცხლსაც, მამის მთელ ნაანდერძევს - მეძავებსა და გარყვნილებს ახარჯავენ. ამგვარია სიმთვრალე: ეუფლება რა მემთვრალეთა გონებას, როგორც თითქოსდა გარყვნილ ახალგაზრდას, და ატყვევებს რა მათ ჭკუას, აიძულებს მათ აზრთა მთელი მარაგი წინდაუხედავად და სრულიად დაუფიქრებლად გაანიავონ. მთვრალმა არ უწყის, რა თქვას და რაზე დადუმდეს, არამედ განუწყვეტლივ ღია აქვს პირი; არც კარი და არც ურდული აქვს მის ბაგეებს; მთვრალს არ შეუძლია, თავისი საუბარი კეთილგონიერად წარმართოს, არ იცის აზრთა სიმდიდრე როგორ განკარგოს, არ იცის, რომ ერთი უნდა შემოინახოს, ხოლო მეორე შეაკავოს, არამედ ყველაფერს ფლანგავს და ანთხევს. სიმთვრალე - ესაა ნებაყოფლობითი სიშმაგე, დამხობა აზრების; სიმთვრალე უბედურებაა, ღირსი სიცილისა, ავადმყოფობა, ღირსი დაცინვისა, ნებაყოფლობითი ეშმაკეულობა; იგი შეშლილობაზე უარესია. გინდა იცოდე, როგორაა მთვრალი თვით ეშმაკეულზე უარესიც? ეშმაკეული ყველას გვებრალება, მთვრალისგან კი პირს ვიბრუნებთ; იმას ვუთანაგრძნობთ, ამაზე კი მრისხანება გვერევა და ვდრტვინავთ. რატომ? იმიტომ, რომ იმას ავადმყოფობა უბედურებისაგან აქვს, ამას კი უზრუნველობისგან; მას მტრების ბოროტგანზრახულობისგან, ამას კი უგუნურ აზრთა წყობისგან; მაგრამ მთვრალი იგივეს განიცდის, რასაც ეშმაკეული: ისევე ბარბაცებს, ისეთივე სიშმაგე იპყრობს, იმგვარადვე ეცემა, ისევე ბლუტავს თვალებს, მიწაზე დავარდნილი, იმგვარადვე იკლაკნება და პირიდან დუჟი სდის, ბინძურ ნახველს იხრინწება და პირიდან აუტანელი სიმყრალე ამოსდის. ასეთი ადამიანი მეგობრებისთვის არ არის სასურველი, სასაცილოა მტრებისთვის, საძულველი მსახურებისთვის, აუტანელი ცოლისთვის, - მიუღებელია ყველასთვის, საძულველი, თვით პირუტყვზე მეტად. პირუტყვი მანამ სვამს, ვიდრე წყურვილს მოიკლავდეს, ან იფარგლება აუცილებელი მოთხოვნილებით; ეს კი თავისი თავშეუკავებლობის წადილს მოთხოვნილებას ამატებს და პირუტყვზე უგუნური ხდება... მთვრალი მკვდარზე უფრო საცოდავია. ის უგრძნობლად დევს და არ სჩადის არც სიკეთეს და არც ბოროტებას; ამას კი ძალუძს ბოროტების ჩადენა და, გამოკეტილი ჰყავს რა სული სხეულში, როგორც კუბოში, დააქვს მკვდარივით გადაფითრებული სხეული. ხედავ განა, რამდენად უფრო საცოდავია იგი ეშმაკეულთან შედარებით, რამდენად უგრძნობელი მკვდართან შედარებით? თუ გსურს, ყველაფერ ამაზე უფრო მნიშვნელოვან და შემაძრწუნებელ რასმე გეტყვი: მემთვრალე არასოდეს შევა ცათა სასუფეველში. ამას ვინ ამბობს? ნეტარი პავლე: „არცა მპარავთა, არცა მემთვრალეთა, არცა მაგინებელთა, არცა მტაცებელთა სასუფეველი ღმრთისაჲ ვერ დაიმკვიდრონ" (1 კორინთელთა 6, 10). ლოთზე უფრო საცოდავი ვინ შეიძლება იყოს, როდესაც უმნიშვნელო სიამოვნებისთვის ასეთი სასუფევლით დატკბობის საშუალებას კარგავს? უკეთ რომ ვთქვათ, სიამოვნების მიღებაც კი არ ძალუძს მემთვრალეს: რამეთუ სიამოვნება ზომიერებაშია, ხოლო უზომოებაში - უგრძნობელობა, ვინც ვერ გრძნობს, თუ სად ზის ან წევს, ის როგორ იგრძნობს სიამოვნებას სასმელისგან? ვისაც მზის დანახვაც კი არ ძალუძს სიმთვრალის ხშირი ღრუბლის გამო, ის როგორ დატკბება სიხარულით?წინა <----- დასაწყისში ----->შემდეგი
რაოდენ გასაკვირიც არაა, მსახური ვერ ბედავს, თავისი პატრონის სახელი საჭიროების გარეშე და როგორც მოუხდება მოიხსენოს, ჩვენ კი - ანგელოსთა მეუფის სახელს საჭიროების გარეშე და უდიდესი დაუდევრობით წარმოვთქვამთ? როდესაც სახარების ხელში აღებას ფიქრობ, შენ ხელებს იბან და მას დიდი პატივისცემითა და მოწიწებით, თრთოლვითა და შიშით იღებ; ხოლო სახელი კი სახარების მეუფისა საჭიროების გარეშე ყოველთვის ენის წვერზე გაქვს? გსურს შეიტყო, ზეციური ძალები მის სახელს როგორი თრთოლვით, რა ძრწოლით, რაოდენი განკვირვებით წარმოსთქვამენ? „ვიხილე უფალი, - ამბობს ესაია, - მჯდარი ამაღლებულ, ზეამართულ ტახტზე, და მისი კალთები ავსებდა ტაძარს. თავთით სერაფიმები ედგნენ, ექვს-ექვსი ფრთა ესხა თითოეულს; ორით სახეს იფარავდნენ, ორით ფეხებს იფარავდნენ, ორით ფრენდნენ. ერთი მეორეს გასძახოდნენ და ამბობდნენ: წმიდაა! წმიდაა! წმიდაა საბაოთ უფალი! მისი დიდებით სავსეა ქვეყნიერება! ხედავ, როგორი შიშით, როგორი თრთოლვით წარმოსთქვამენ ისინი მის სახელს, როდესაც ადიდებენ და უგალობენ მას? ხოლო ჩვენ კი ლოცვა-ვედრების ჟამს მის სახელს უდიდესი დაუდევრობით წარმოვთქვამთ, მაშინ, როცა შეგვფეროდა თრთოლვას მივცემოდით, ფრთხილნი და ყურადღებიანნი ვყოფილიყავით! დაფიცებისას კი, როცა სავსებითაც არ ეგების ამ საკვირველი სახელის ხსენება, ერთ ფიცილს მეორე ცვლის! და რა მიტევებას მივიღებთ, რა გამართლება გვექნება, თუმც ათასჯერ გადავაბრალოთ ეს ჩვეულებას?.. დაფიცება როდი ანიჭებს ადამიანს რწმენას, არამედ მოწმობა ცხოვრებისა, უბიწო ქცევა და მისი კარგი სახელი.წინა <----- დასაწყისში ----->შემდეგი
როდესაც შენში პატარა ვნება გაჩნდება, ნუ იფიქრებ, რომ იგი პატარაა, არამედ წარმოიდგინე, რომ საზრდოობის შემთხვევაში, მას უდიდესი უბედურების მოტანა შეუძლია. როდესაც სახლში სელის აალებულ პატარა ნაგლეჯს დავინახავთ, ავფორიაქდებით ხოლმე და ხმაურს ვტეხთ, იმას კი არ ვუყურებთ, რომ ცეცხლი პატარაა, არამედ იმას, თუ რა შეიძლება ამან მოიტანოს. ვღელავთ და მიმოვრბივართ, რათა ცეცხლი ჩავაქროთ, მაგრამ ცეცხლზე უფრო ძლიერ სულში მანკიერება ვრცელდება. ამიტომაც საჭიროა გავფრთხილდეთ. რამეთუ, თუკი უზრუნველობას მივეცემით, მოგვიანებით ძნელი იქნება მისი გამოსწორება. იგივეს შეიძლება დავაკვირდეთ გემზედაც: მეზღვაურები მაშინ კი არ იწყებენ მღელვარებას, როცა ზღვა უკვე მეტისმეტად აღელდება, არამედ ჯერ კიდევ მაშინ, როდესაც იგი მზადაა აღელდეს. მაშ უზრუნველობას ნუ გამოიჩენთ მცირედი შეცოდების ჟამს, არამედ დიდი ძალისხმევით აღმოვფხვრათ ისინი, რათა გადავურჩეთ დიდ-დიდთ და მივემთხვივნეთ მომავალში სიკეთეს, მადლითა და კაცთმოყვარებითა უფლის ჩვენისა იესუ ქრისტესისა, რომლისა თანა მამასა, სულიწმიდითურთ ჰშვენის დიდება, პატივი და თაყვანისცემა აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე, ამინ.წინა <----- დასაწყისში ----->შემდეგი
სიმაძღრისას, - ნათქვამია წმიდა წერილში, - შიმშილობის ჟამი გახსოვდეს, გამდიდრებისას კი - სიღატაკე და გაჭირვება (სიბრძნე ზირაქისა 18, 25). თუკი ამგვარი განწყობა გექნება, სიმდიდრესაც უდიდესი კეთილგონიერებით განაგებ და თავსდატეხილ სიღარიბესაც დიდი სიმამაცით გადაიტან. რამეთუ მოულოდნელად მოსული ბოროტება გვაფორიაქებს და აღგვაშფოთებს; ხოლო მოსალოდნელი, მეტისმეტად არ გვამღვრევს. ამრიგად, შენ ორ სიკეთეს მიემთხვევი: იმას, რომ არ დაგათრობს და გონებას არ წაგართმევს კეთილდღეობა და - იმასაც, რომ ვითარების შეცვლა დიდ შფოთსა და განგაშს არ მოგიტანს, - განსაკუთრებით კი, თუკი საპირისპიროს მოლოდინი გექნება, რადგანაც მოლოდინი გამოცდილებას ენაცვლება. მაგალითად, შენ მდიდარი ხარ? ყოველდღე ელოდე სიღარიბეს. რატომ და რისთვის? იმისთვის, რომ ეს მოლოდინი შენთვის განსაკუთრებულად სასარგებლო შეიძლება აღმოჩნდეს: ვინც სიღატაკეს ელის, ის სიმდიდრეშიაც არ მზვაობრობს, არ ეძლევა ფუფუნებასა და გაბნეულობას, სხვისას არ ეძიებს; რამეთუ მოლოდინის შიში, როგორც რომელიღაც მასწავლებელი, ჭკუას გარიგებს, აკავებს გულისთქმებს და ცუდ გამონაზარდებს არ აძლევს საშუალებას, განვითარდეს. ვერცხლისმოყვარეობისაგან, საწინააღმდეგოს შიშით, როგორც თითქოსდა ნამგლისგან, მოჰკვეთს და აჩერებს ზრდას. მაშ, ამ ერთ დიდ სიკეთეს მიიღებ შენ; მეორე კი, ამაზე არანაკლები, იმაში მდგომარეობს, რომ შენ იმის შიში არ გექნება, თუ როდის დადგება სიღატაკე და გაჭირვება. დე, მოლოდინი უსწრებდეს წინ მწუხარებას, რათა არ დადგეს მწუხარებით გამოცდის ჟამი. გამოცდა სწორედაც იმის გამო მოდის, რომ არა გვაქვს მოლოდინი. რამეთუ ეს უკანასკნელი თუ გამოასწორებდა ადამიანს, პირველის აუცილებლობა არ იქნებოდა. თუკი შენს სულს საწინააღმდეგოს მოლოდინს მიაჩვევ, მაშინ საწინააღმდეგო ნაკლებად შეგემთხვევა და რომ შეგემთხვეს, დიდად არ შეგეხება.წინა <----- დასაწყისში ----->შემდეგი
ყველა ზომა გამოვიყენოთ საიმისოდ, რათა თავსა შორის თვისსა გვაქვნდეს სული წმიდა, და ყოველგვარი პატივისცემით ვექცეოდეთ იმათ, ვისაც მინდობილი აქვთ ხელმწიფება მადლიანი ნიჭებით მოქმედებდნენ. უეჭველად, დიდებულია მღვდლების ღირსება!.. „რომელთაცა, - ნათქვამია, - მიუტევნეთ ცოდვანი, მიეტევნეს". ამიტომაც ამბობს პავლე მოციქული: „დაემორჩილენით წინამძღუართა თქვენთა და ერჩდით მათ" (ებრაელთა 13, 17), და: „და უმეტესად შეჰრაცხენით იგინი სიყუარულით" (1 თესალონიკელთა მიმართ 5, 13). მართლაცდა, შენ ზრუნავ მხოლოდ შენს საქმეებზე და თუ კარგად წარმართავ, სხვის ნაცვლად პასუხს არ აგებ. მღვდელი კი, კარგადაც რომ წარმართოს თავისი საკუთარი ცხოვრება, თუკი შენი და სხვისი ცხოვრებისათვის არ იზრუნებს საჭირო გულსმოდგინებით, მათთვის, ვინც მის მზრუნველობას არიან მიბარებულნი, მანკიერ ადამიანებთან ერთად წარვალს გეენიაში, და ხშირად უდანაშაულო თავისი საქმეების მიხედვით, იგი იღუპება თქვენი უსჯულოებისთვის, თუკიღა შესატყვისი სახით არ აღასრულებს ყოველივეს, რაც კი მას ეხება. მაშასადამე, უწყით რა, რაოდენ დიდი საფრთხე ემუქრებათ მღვდლებს, გამოიჩინეთ მათ მიმართ უდიდესი პატივისცემა. ამაზევე მიუთითა პავლემაც, თქვა რა: „იგინი იღჳიძებენ სულთა თქუენთათჳს, ვითარცა-იგი სიტყუაჲ მისცენ" (ებრაელთა მიმართ 13, 17). ამიტომაც გვმართებს მათ მიმართ დიდი პატივისცემის გამოჩენა. და თუ თქვენც სხვებთან ერთად დაიწყებთ მათ შეურაცხყოფას, მაშინ თქვენი საქმეებიც არ იქნება კეთილწარმატებული. ვიდრე მესაჭე კეთილსულოვნადაა, მანამ თანამგზავრებიც უსაფრთხოდ არიან; მაგრამ როგორც კი თანამგზავრები მის შეურაცხყოფასა და მტრულ მოქმედებას იწყებენ, იგი წუხილს ეძლევა და აღარ შეუძლია ძველებურად იფხიზლოს, ან ჩვეულებისამებრ ხელოვნებით მართოს ხომალდი, და თავისდაუნებურად, თანამგზავრებს აურაცხელ უბედურებას შეამთხვევს. ასეა მღვდლებთანაც: თუკი ისინი თქვენგან ღირსშესატყვისი პატივისცემით ისარგებლებენ, თქვენს საქმეებსაც კეთილად წარმართავენ, ისე, როგორც საჭიროა; ხოლო თუ თქვენ მათ დაამწუხრებთ, ძალა წაერთმევათ და იმას გააკეთებთ, რომ მათაც ადვილად გაიტაცებენ თქვენთან ერთად ტალღები, თუნდაც ისინი ფრიად მამაცნიც იყვნენ... დაფიქრდი იმაზე, რაც ქრისტემ იუდეველებზე თქვა: „საყდართა მოსესთა დასხდნენ მწიგნობარნი და ფარისეველნი: ყოველსა უკუე რაოდენსა გეტყოდიან თქუენ დამარხვად, დაიმარხეთ და ყავთ, ხოლო საქმეთა მათთაებრ ნუ იქმთ, რამეთუ თქვიან და არა ყვიან" (მათე 23, 2-3). ახლა კი არ შეიძლება ითქვას, რომ მღვდელნი მოსეს სავარძელზე დასხდნენ; არა, ისინი ქრისტეს სავარძელზე სხედან, რადგანაც ქრისტეს სწავლება მიიღეს. ამიტომაც ამბობს პავლე: „ქრისტესთჳს უკუე ვციქუთ, ვითარცა ღმერთი გლოცავს ჩუენ მიერ" (2 კორინთელთა მიმართ 5, 20). ნუთუ ვერ ხედავთ, როგორ ემორჩილებიან ყველანი საერო ხელისუფლებას? მიუხედავად იმისა, რომ მათგან მრავალნი ხელისუფლათ აღემატებიან გვარითაც და ცხოვრებითაც და სიბრძნითაც; მიუხედავად ამისა, მისდამი პატივისცემის გამო, ვინც ისინი დაადგინა, ისინი არაფერ ამაზე არ ფიქრობენ, არამედ პატივს მიაგებენ მეფის დადგენილებას, როგორიც არ უნდა იყოს იგი, ვინც მთავრობა მიიღო მათზე. აი, ამგვარი შიში გვაქვს ჩვენ, როდესაც მთავარს ადამიანი გვიდგენს! მაგრამ, როცა ღმერთი ასხამს ხელს, ჩვენ მოძულებულიც გვყავს ხელდასხმული, შეურაცხყოფასაც ვაყენებთ, ვავიწროებთ ათასგვარად, და მაშინ, როდესაც საკუთარი ძმების განკითხვა აკრძალული გვაქვს, მღვდლებზე ვილესავთ ენას! და რა გამართლებას ვიპოვით, როდესაც საკუთარ თვალში მორს ვერ ვხედავთ, ხოლო სხვებს კი ბოროტ მონდომების ბეწვსაც კი ვამჩნევთ? ნუთუ არ იცი, რომ როდესაც ამგვარად სხვებს განიკითხავ, შენთვისაც უმძიმეს განკითხვას იმზადებ? ამას იმისთვის როდი ვამბობ, რომ თითქოსდა მე ვიწონებდე მსახურების უღირსად აღმასრულებელ სამღვდელოებას. არა, - მე უკიდურესად ვნანობ მათ გამო, და მიუხედავად ამისა, იმავე დროს ვამტკიცებ, რომ მისდამი დამორჩილებულთ და, მით უფრო, უბრალო ადამიანებს არა აქვთ განკითხვის უფლება. ვთქვათ, მღვდლის ცხოვრება ყველაზე უფრო მანკიერია: თუ შენ ყურადღებიანი ხარ საკუთარი ცხოვრების მიმართ, არანაირ ვნებას არ ნახავ იმისგან, რაც მას ღვთისგან აქვს მინდობილი. თუკი უფალმა ვირი აიძულა ალაპარაკებულიყო და მოგვის მიერ სულიერი კურთხევა მიანიჭა; თუკი, ამ გზით, სახედარის უტყვი ბაგითა და ბალაამის უწმინდური ენით იგი უმადური იუდეველებისთვის მოქმედებდა: მით უფრო, თქვენთვის, თუკი მადლიერნი იქნებით, იგი თავის მხრივ ყველაფერს გააკეთებს, რაც საჭიროა, და გარდამოგივლენთ სულიწმიდას, - თუნდაც უკიდურესად მანკიერნიც რომ იყვნენ სამღვდელონი. წმინდა მღვდელიც ხომ საკუთარი სიწმინდით არ მოიზიდავს სულიწმიდას, არამედ ყოველივეს მადლი აღასრულებს. „ყოველივე თქუენი არს, - ამბობს მოციქული, - გინათუ პავლე, გინათუ აპოლო, გინათუ კეფა" (1 კორინთელთა მიმართ 3, 22), ყველაფერი, რაც კი მინდობილი აქვს მღვდელს, ერთი მხოლოდ ღვთის ნიჭია და ადამიანური სიბრძნისმეტყველება რამდენსაც უნდა აზვიადებდეს, იგი ყოველთვის იმ მადლზე დაბლა იქნება. ამას იმისთვის კი არ ვამბობ, რათა ჩვენი ცხოვრება უზრუნველად წარვმართოთ, არამედ იმად, რათა ჩვენ, მორჩილებაში მყოფთა, ვხედავთ რა რომელიმე წინამძღვრის მცონარებას, ამის მომიზეზებით საკუთარი თავისთვის ბოროტება არ გავიმრავლოთ. მაგრამ რას ვამბობ მღვდლებზე? არცა ანგელოსთა, არცა მთავარანგელოსთა არ ძალუძთ რაიმე ზეგავლენის მოხდენა მასზე, რაც ღვთით გვებოძება; აქ ყოველივეს განაწყობს მამაჲ და ძეჲ და სულიწმიდაჲ, ხოლო მღვდელი მხოლოდ ენით ითხოვს და თავის ხელს განართხამს. ესეც არ იყოს, უსამართლობა იქნებოდა, რომ სხვა პირის მანკიერების გამო, ზიანი იმათ მისდგომოდათ, ვინც რწმენით ეკიდებიან ჩვენი ცხონების სიმბოლოებს. მაშ, ვიცით რა ეს ყოველივე, ღვთის შიშიც ვიქონიოთ და მღვდლებსაც პატივი მივაგოთ, ყოველნაირად ვცეთ პატივი, რათა როგორც ჩვენი კეთილი საქმეების გამო, ასევე მათი პატივისცემისთვის, ღვთისაგან უდიდესი ჯილდო მივიღოთ, მადლითა და კაცთმოყვარებითა უფლისა ჩვენისა იესუ ქრისტესაგან, რომლისა თანა ჰშვენის დიდება, პატივი და თაყვანისცემა მამასა და სულსა წმიდასა, აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე, ამინ.წინა <----- დასაწყისში ----->შემდეგი
ვისაც სურს, ღმერთს მიემსგავსოს, დე იგი მშვიდი და წყნარი იყოს, რამდენადაც ეს შესაძლებელია ადამიანისთვის და დე დიდსულოვნად გადაიტანოს, როდესაც სხვები წყენას აყენებენ. „გიყუარდეთ მტერნი თქუენნი, - ამბობს უფალი, - და აკურთხევდით მაწყევართა თქუენთა და კეთილსა უყოფდით მოძულეთა თქუენთა და ულოცევდით მათ რომელნი გმძლავრობენ თქუენ და გდევნიდენ თქუენ. რაითა იყუნეთ თქუენ შვილნი მამისა თქუენისა ზეცათაჲსა; რამეთუ მზე მისი აღმოვალს ბოროტთა ზედა და კეთილთა და წჳმს მართალთა ზედა და ცრუთა" (მათე 5, 44-45; ლუკა 6, 27-28). მრავალი სათნოებაა ქრისტიანისთვის დამახასიათებელი, მაგრამ ყველაზე მეტად სიმშვიდე; რადგან ერთი მხოლოდ ამით გაბრწყინებულთ უწოდებს ქრისტე ღვთის მიმბაძველთ. რამეთუ თავად მეუფესაცა ჩვენსა მაცხოვარსა, იყო რა შეურაცხყოფილი, იწვნია რა დარტყმები, იქნა რა მილურსმული და ჯვარცმული, მშვიდად გადაჰქონდა სიშმაგე იუდეველებისა, და ჰქონდა რა ესევითარი ძალა დაესაჯა უკეთურნი, არ სჯიდა, არამედ თავისი ძალა იმაში აჩვენა, რომ მიწისძვრით შეარყია მიწა, აღადგინა მკვდრები, დააბნელა მზე და დღე ღამედ გარდააქცია, თავისი სიმშვიდე და კაცთმოყვარება იმითაც აჩვენა, რომ არავინ დაუსჯია უკეთურთაგან, რათა ყველას სცოდნოდა, ვინც კი დანაშაულებრივი ხელი აღმართა მეუფეზე, რომ ადვილად შეეძლო, გაშმაგებულნი დაესაჯა მას, ვინც ადვილად შესძრა მიწა და უბრძანა რა, მეყვსეულად დააბნელა მზე; მაგრამ რამდენადაც მშვიდია, მშვიდად გადააქვს სიცოფე უკეთურებისა; და არათუ მხოლოდ მშვიდად გადაჰქონდა მას ჯვარმცმელთა და მაგინებელთაგან, არამედ მამასაც ევედრებოდა ზეციური ისრები არ დაეშინა უკეთურთათვის. მაშ ასე, როდესაც შენ მძიმესა და აუტანელ შეურაცხყოფას დაგატეხენ და რისხვასა და მძვინვარებაში ჩავარდები, მოიგონე მაშინ სიმშვიდე ქრისტესი, და მაშინვე შენც მშვიდი და წყნარი შეიქმნები, და არამარტო შენ მიიღებ უდიდეს სარგებლობას სიმშვიდისაგან, არამედ მას მტერსაც მოუტან და ასწავლი კეთილი იყოს, რამეთუ, როდესაც ის დაინახავს, რომ შენ მშვიდად გადაგაქვს უკიდურესი შეურაცხყოფა და თავს იკავებ განრისხებისაგან, უმალ ისიც მორჩილი და კეთილი გახდება, მიატოვებს მრისხანებას, სურვილი გაუჩნდება შენი სიმშვიდის მობაძავი გახდეს.წინა <----- დასაწყისში ----->შემდეგი
მოყვასს უნდა მივუტევებდეთ შეცოდებებს და მისთვის ვლოცულობდეთ. როგორც იმან, ვინც თავის მსგავს მონას ასი ქანქარის გადახდა მოსთხოვა, არა იმდენად მას ავნო, არამედ საბედისწერო დარტყმა მიაყენა საკუთარსავე თავს, დაკარგა რა ათი ათასი ტალანტი ვალის მიტევება: ასევე, ამის საპირისპიროდ, ვინც მოყვასს პატიობს შეცოდებებს, მომავალ სამსჯავროზე თავადაც იქნება შენდობილი, და რამდენადაც მეტს მიუტევებს, თვითონაც მეტად იქნება შეწყნარებული. მაგრამ განსხვავება მხოლოდ რაოდენობაში როდია: ყველა შემთხვევაში, მოწყალება მას შეუძლია გამოიჩინოს როგორც მონამ, ჯილდოს კი მიიღებს იგი ისეთს, როგორიც შეიძლება მეუფემ მიანიჭოს. ნუ მეტყვი, რომ შენი შეურაცხმყოფელი დამნაშავეა ამაში და ამაში. შენი ჩვენებისდა მიხედვით რამდენადაც უფრო მძიმე იქნება მისი ნამოქმედარი, მით უფრო მკაფიოდ აჩვენებ მისდამი შემწყნარებლობის აუცილებლობას, რამდენადაც მით უფრო შეგიძლია ამგვარად მომავალ ცხოვრებაში შენთვის წყალობა დაიმსახურო. განიშორე შენი მრისხანება, საღი მსჯელობით დაიოკე გული; ღმერთს შესწირე იგი მსხვერპლად... მოყვასისადმი სიკეთე ცოდვის განმწმენდელი უდიდესი მსხვერპლია: „უკუეთუ მიუტევნეთ თქუენ კაცთა შეცოდებანი მათნი, მოგიტევნეს თქუენცა მამამან თქუენმან ზეცათამან" (მათე 6, 14).წინა <----- დასაწყისში ----->შემდეგი
მეგობრებისათვის ლოცვას ისეთი სარგებლობა არ მოაქვს, როგორც ლოცვას მტრებისთვის. უსმინე ქრისტეს, რომელიც ამბობს: „უკუეთუ გიყუარდენ მოყუასნი ხოლო თქუენნი, რაჲ სასყიდელი გაქუს? რამეთუ მეზუერეთაცა ეგრეთვე ყვიან" (მათე 5, 46). ასე რომ, როდესაც ჩვენ მეგობრებისთვის ვლოცულობთ, ჯერ კიდევ არა ვართ მეზვერეებზე უკეთესნი; ხოლო თუ მტრები გვეყვარება და მათთვის ვილოცებთ, ადამიანური შესაძლებლობისდა მიხედვით, ღმერთს მივემსგავსებით. „რაჲთა იყვნეთ თქუენ, - ამბობს იგი, - შვილ მამისა თქუენისა ზეცათაჲსა, რამეთუ მზე მისი აღმოვალს ბოროტთა ზედა და კეთილთა და წჳმს მართალთა ზედა და ცრუთა" (მათე 5, 45).წინა <----- დასაწყისში ----->შემდეგი
ბევრს ომი აქვს საკუთარ სახლში: ზოგს ცოლისაგან აქვს ომი, სხვას შვილი ესხმის თავს, ვინ ძმისგან განიცდის უსიამოვნებას, ვინ კი მსახურისგან, - და თითოეული მათგანი იტანჯება, განიცდის, იბრძვის, ომს ატეხს (სხვას) და მარცხდება ომში, მაგრამ არცერთი მათგანი, მსჯელობს რა საკუთარ თავში, არ ფიქრობს, ცოდვები რომ არ დაეთესა, სახლში ეკალ-ბარდები არ აღმოუცენდებოდა, - ცოდვის ნაპერწკალი რომ არ შეენთო სახლიც ცეცხლის ალში არ გაეხვეოდა. ხოლო შინაური უბედურებანი რომ ცოდვათა ნაყოფია და რომ სასჯელის აღმსრულებლად ღმერთი მისსავე შინაურებს უნიშნავს, ამაზე საღვთო წერილი მოწმობს, და მასზე უტყუარი არაფერია. შენთან ომი აქვს ცოლს, სახლში შესვლისთანავე გარეული ნადირივით გეკვეთება ხოლმე, ლახვარივით ალესილი აქვს ენა? სამწუხაროა, რომ თანაშემწე მოწინააღმდეგედ ქცეულა; მაგრამ საკუთარი თავი გამოიკვლიე: სიჭაბუკეში რაიმე ხომ არ განგიზრახავს რომელიმე ქალის წინააღმდეგ? და აი ქალის შეურაცხყოფისთვის ქალივე გიხდის, და სხვის ჭრილობას საკუთარი ცოლივე მკურნალობს. მართალია, თავად მოქმედმა პირმა ეს არ უწყის, მაგრამ იცის მკურნალმა - ღმერთმა. იგი შენზე მისით მოქმედებს, როგორც რკინით*, - და როგორადაც რკინამ არ უწყის, რასაც აკეთებს, არამედ ექიმმა, რომელიც რკინით მკურნალობს, ასევე აქაც: მართალია, ჭრილობის მიმყენებელმა ქალმა და ჭრილობამიყენებულმა კაცმა არ იციან ამის მიზეზი, მაგრამ სამაგიეროდ ღმერთმა, როგორც მკურნალმა, უწყის, რა არის სასარგებლო. ხოლო ის, რომ ცოლი მათრახია ცოდვათა გამო, ამაზე წმიდა წერილი მოწმობს; იგი ამბობს, რომ „ავი ცოლი ცოდვილ ქმარს ეძლევა" (სიბრძნე ზირაქისა 26,3. 9)* იგი მათ, როგორც მწარე წამალი ეძლევათ, ცოდვის წვენებს რომ დაშრეტს. და რომ შვილებისაგან თავდასხმა ასევე სასჯელია ცოდვათა გამო, ამის მოწმე დავითია, რომელსაც საკუთარი შვილი აბესალომი სდევნიდა ურიას ცოლთან უსჯულო კავშირის გამო. როდესაც ძმები გესხმიან თავს, იმდენად მათზე დრტვინვას კი ნუ მოჰყვები, არამედ საკუთრ თავს დააკვირდი და ყურადღებით გამოიკვლიე, რა ცოდვებისთვის გექცნენ ძმები მტრებად. ასე იოსები განიცდიდა ძმებისგან თავდასხმას, მაგრამ არა ცოდვების გამო, იობი კი ცოლის შესმენას ისმენდა, მაგრამ არა ცოდვათა გამო. ხოლო ადამიანთა უმეტესობისთვის, მათივე ცოდვების გამო ხდებიან შინაურები მათი მტრები. ზოგჯერ ცოდვების გამო მეგობრებიც მტრად გვიხდებიან და უწინ ჩვენი მოყვარულები ახლა ვეღარ გვიტანენ და ჩვენგან სახეს იბრუნებენ; რადგან ღმერთი, მისთვის ცნობილი მიზეზების გამო, უშვებს მათ შორის ამგვარ სიძულვილს. ასევე ეგვიპტელებზეცაა ას მეოთხე ფსალმუნში ნათქვამი: „გარდააქცია გული მისი, მოძულებად ერისა მისსა" (ფსალმუნი 104, 25). ღმერთი კი სიძულვილს არ დაუშვებდა, თუკი უწინ მათი სიყვარული მანკიერი არ იქნებოდა. ვისაც სიყვარული დაღუპვისათვის ემსახურებოდა, მასვე სიძულვილი სათნოებისაკენ უბიძგებს. ასევე მონა-მორჩილნიც ხშირად ამხედრებიან თავიანთ ბატონებს მათი ცოდვების გამო. აი, შეხედე, ვიდრე ადამი შესცოდებდა, ცხოველებიც ემორჩილებოდნენ და ემსახურებოდნენ, და იგი, როგორც თავის მონებს, სახელებს აძლევდა მათ; და როდესაც ცოდვით შესვარა სახე, ცხოველებმაც ვერ იცნეს იგი და მონებიდან მტრად ექცნენ. და როგორც შინაური ქოფაკი იმას ემსახურება, ვინც კვებავს მას, მის წინაშე ძრწის და მისი ეშინია, მაგრამ თუ მოულოდნელად სახედაჭვარტლულს ნახავს ან უცხო ნიღბით, მაშინვე ეცემა მას, როგორც უცნობს, და დაგლეჯვას ლამობს; ასევე მოხდა ადამთანაც: ვიდრე ისეთ სახეს ინარჩუნებდა, როგორადაც იგი ღმერთმა შექმნა, ხატად თვისად, მანამ მხეცები, როგორც მონები ემორჩილებოდნენ. მაგრამ როგორც კი სახე ურჩობით შეისვარა, მხეცებმაც ვერ იცნეს იგი და მტრობა უწყეს, როგორც სავსებით უცნობს. მონათა აჯანყებებიც ასევე საზღაურია ცოდვებისათვის. მართალი იყო დანიელი და ლომებმაც აღიარეს მისი ძალაუფლება მათზე; მათ იგი ცოდვასთან უზიარებელი ნახეს და სასჯელისგანაც უზიარებელი დატოვეს (დანიელი 6, 22). შესცოდა სიცრუისმთქმელმა წინასწარმეტყველმა, - და გზად ლომი შემოეყარა და მოკვდინებულ იქნა (3 მეფეთა 13, 24); სიცრუით შეისვარა სახე და ლომმაც ვერ იცნა იგი. ლომს რომ, დანიელის მსგავსად, მასში წინასწარმეტყველი დაენახა, პატივსაც მიაგებდა; მაგრამ იგი ცრუწინასწარმეტყველს წააწყდა და ამიტომაც დაესხა თავს, როგორც უცხოს; მეუფემ იცრუა და მონაც ეცრუვა მის მეუფებას. მაგრამ რას ვამბობ მე საშინაო უბედურებებზე, როცა თავად ჩვენი სხეულიც კი, რომელიც ყველაზე ახლობელი და სასურველია ჩვენთვის, ზოგჯერ ისიც კი გვმტრობს, როდესაც შევცოდებთ, და სამაგიეროს გვიხდის ციებ-ცხელებით, სხვა სნეულებითა და სატანჯველებით, - თუკი მონებრივი სხეულიც სჯის მეუფებრივ სულს, როდესაც იგი შესცოდებს, არა იმის გამო, რომ მას ეს სურდა, არამედ იმიტომ, რომ ასე ებრძანა. ამას მოწმობს ქრისტე, რომელიც განკურნებულ პარალიზებულს ეუბნება: „აჰა, ცოცხალ იქმენ, ნუღარა სცოდავ, რაჲთა არა უძჳრესი რაჲმე გეყოს შენ" (იოანე 5, 14). მაშ, შევიტყვეთ რა, ძმანო, რომ შინაომებიც, მოყვასისაგან და მონათაგან ჯანყიც, ხორციელი ავადმყოფობებიც უმეტესწილად ჩვენი შეცოდებების გამო ხდება ხოლმე, მოვსპოთ უბედურებათა წყარო - ცოდვა.წინა <----- დასაწყისში ----->შემდეგი
შემცოდეობა - ბოროტებაა; მაგრამ ბევრად უფრო დიდი ბოროტებაა - იუარო ცოდვის ჩადენა. სწორედ ესაა განსაკუთრებულად ეშმაკის ხელში იარაღი. ასე მოხდა პირველქმნილ ადამიანებთანაც. მაშინ, როცა ადამს შეჰფერდა ცოდვაში გამოტეხილიყო, მან ცოლს გადააბრალა, ცოლმა კი თავის მხრივ - ეშმას. უნდა ეთქვა კია: შევსცოდე, უსჯულოება-ვჰყავი, - სხვები კი არათუ არ აღიარებენ ცოდვას, არამედ თავის მართლებასაც კი იწყებენ. რამეთუ იცის რა ეშმამ, რომ ცოდვის აღიარება ცოდვისაგან ათავისუფლებს, სულს უსირცხვილო სიჯიუტისაკენ ეწევა. შენ კი, საყვარელო, როცა შესცოდებ, თქვი: მე შევცოდე. ამაზე უფრო სამართლიანი თავის მართლება არ არსებობს. ამგვარად შენ მოწყალე-ჰყოფ ღმერთს; ამ გზით შენც უფრო თავდაჭერილი გახდები იმავე ცოდვების მიმართ. ხოლო თუ არაფრისმთქმელი თავისმართლებების ძებნას შეუდგები და შეეცდები სულის შიშისგან განთავისუფლებას, ამით მას კიდევ უფრო განაწყობ იმავე ცოდვების მიმართ და დიდად განარისხებ ღმერთს.წინა <----- დასაწყისში ----->შემდეგი
ნუ მეტყვი: დავიღუპე მე, რაღა დამრჩენია გავაკეთო? ნუ მეტყვი: შევცოდე, რაღა ვქნა? შენ გყავს მკურნალი, რომელიც სნეულებაზე მაღლა დგას; შენ გყავს მკურნალი, რომელიც სნეულების ძალას ამარცხებს, შენ გყავს მკურნალი, რომელიც ერთი შებერვით კურნავს; შენ გყავს მკურნალი, რომელსაც ძალუძს და სურს შენი განკურნება. თუკი მან არარაობისაგან გამოგიხმო, მით უფრო ძალუძს შენი გამოსწორება, უკვე არსებულისა და შელახულისა. ნუთუ არ გსმენია, თუ როგორ აიღო მან მიწისაგან მტვერი და შექმნა ადამიანი? მიწა როგორ აქცია ხორცად? როგორ შექმნა ნერვები, როგორ ძვლები, როგორ კანი, როგორ ძარღვები, როგორ ცხვირი, როგორ თვალები, როგორ წამწამები, როგორ ყვრიმალები, როგორ მკერდი, როგორ ხელები, როგორ ფეხები, როგორ ყველაფერი დანარჩენი? აიღო მიწა, ერთი ნივთიერება; მიუსადაგა ხელოვნება - და წარმოქმნა მრავალფერი ქმნილება. შენ არ შეგიძლია თქვა, როგორ შეიქმენი? ზუსტად ასევე არ შეგიძლია თქვა, როგორ აღმოიფხვრება ცოდვები. თუკი ეკალნარში მოხვედრილი ცეცხლი ფერფლად აქცევს მას, მით უფრო აღმოფხვრის ძირფესვიანად ღვთის ნება ჩვენს შეცოდებებს და ცოდვილს უცოდველის დარს გახდის. ნუ იკითხავ, ეს როგორ ხდება, ნუ გამოიკვლევ, ეს როგორ აღესრულება, არამედ გწამდეს სასწაულისა. შენ იტყვი: მე ბევრი შევცოდე და ჩემი ცოდვები დიდია; მაგრამ ვინაა უცოდველი? შენ იტყვი: მე მძიმედ შევცოდე, ყველა ადამიანზე მეტად და უარესად. მაგრამ შენთვის საკმარისია ასეთი მსხვერპლის შეწირვა: აღიარე, რომ შენ შესცოდე და ეს შენი გამოსწორების დასაბამი იქნება. მოსთქვამდე, გული გიჩუყდებოდეს, ცრემლები ღვარე. რაიმე სხვას ღვრიდა განა მეძავი? სხვას არაფერს, სინანულის ცრემლის გარდა. მან თავის წინამძღოლად სინანული გაიხადა - და მოვიდა წყაროსთვალთან.წინა <----- დასაწყისში ----->შემდეგი
ვახშმის შემდგომ, როდესაც ძილად მიხვალ, როცა დასაწოლად ემზადები, როცა მარტო დარჩენილს უდიდესი სიმშვიდე მოგიცავს, როდესაც არავინ გაწუხებს და დიდი სიჩუმე ჩამოწვება, შენ დაიწყე სინდისის გასამართლება, ანგარიშის ჩაბარება მოსთხოვე, თუ დღის განმავლობაში როგორი მანკიერი ფიქრები გქონდა, როგორ ზრახავდი მოტყუებას, ან რა მახეს უგებდი მოყვასს, როგორ უშვებდი გულში გარყვნილ გულისთქმებს; ყოველივე ეს ამ სიმყუდროვის ფონზე წარმოადგინე, სინდისი მსაჯულად დაუყენე ამ მანკიერ ფიქრებს, გაანადგურე ისინი, განსაჯე, დასაჯე შემცოდე სული... თუკი მანკიერი გულისთქმების დასჯაა საჭირო, რათა ისინი საქმედ არ იქცნენ, მით უფრო საჭიროა სულით შემუსვრილება ამგვარ საქმეებსა და გულისსიტყვებზე. და ეს ყოველდღიურად ასე იყოს, და იმაზე უწინ ნუ დაიძინებ, ადამიანო, ვიდრე თვალს არ გადაავლებ და განსჯი დღის განმავლობაში ჩადენილ ცოდვებს; მაშინ, უეჭველია, მომდევნო დღეს ასეთი ჩქარი აღარ იქნები მსგავსი ჩანაფიქრის შესასრულებლად.წინა <----- დასაწყისში ----->შემდეგი
წმინდა დიდმარხვის დროს, ჩვეულებისამებრ, ყველა იმას კითხულობს, ვინ რამდენი კვირა იმარხულა. და შეიძლება მოისმინოთ, რომ ერთნი მარხულობდნენ ორი კვირა, სხვები - სამი კვირა, ვინ - ყველა კვირა (დიდმარხვისა). მაგრამ რა სარგებლობაა, თუკი მარხვას კეთილი საქმეების გარეშე ვატარებთ? თუკი ვინმე იტყვის: „მთელი დიდმარხვა ვმარხულობდი"; შენ თქვი: მე მტერი მყავდა და შევურიგდი, ბილწსიტყვაობის ჩვევა მქონდა და მივატოვე, დამცინავი ვიყავი და განვიშორე ეს ბოროტი ჩვეულება. მეზღვაურთათვის არანაირი სარგებლობა არაა იმაში, თუკი ისინი ვრცელსა და დიდ ზღვას გადასცურავენ; არამედ სარგებლობა იმაში მდგომარეობს, თუკი ნავთსადგურში ტვირთითა და სხვადასხვა საქონლით მიცურდებიან. და ჩვენთვისაც არანაირი სარგებლობა არ იქნება მარხვისგან, თუკი მას როგორღაც და განსჯის გარეშე გავატარებთ. თუკი ჩვენ ვმარხულობთ, ვიკავებთ რა თავს მხოლოდ საზრდელისგან, მაშინ, ორმოცი დღის გასვლის შემდეგ, მარხვაც მთავრდება. ხოლო თუ თავს ცოდვებისაგან ვიკავებთ, ამ მარხვის დამთავრების შემდეგაც გრძელდება იგი და მისგან ჩვენ მუდმივი სარგებლობა გვექნება, და უწინარეს ცათა სასუფეველისა, იგი აქვე მოგვიზღავს არაერთ ჯილდოს. როგორც ცოდვებში მყოფი გეენიამდე ისჯება სინდისის ქენჯნით, ასევე კეთილი საქმეებით განმდიდრებული უწინარეს ცათა სასუფევლისა ტკბება უდიდესი სიხარულით, საზრდოობს რა კეთილი იმედებით.წინა <----- დასაწყისში ----->შემდეგი
მორწმუნეთაგან მრავალნი ისეთ უგუნურებასა და მცონარებამდე მივიდნენ, რომ არიან რა აღვსილნი აურაცხელი ცოდვებით და სრულებითაც არ ზრუნავენ რა საკუთარ თავზე, უდიერად და, როგორც მოუხდებათ, მიეახლებიან დღესასწაულებში წმიდა ზიარებას; ის კი არ უწყიან, რომ ზიარების დრო განისაზღვრება არა დღესასწაულითა და ზეიმით, არამედ სუფთა სინდისითა და უმწიკვლო ცხოვრებით. როგორც იმას, ვინც საკუთარ თავში ვერ ხედავს ვერაფერ ცუდს, შეუძლია ყოველდღიურად ეზიაროს, ასევე, პირიქით, ცოდვებში ჩაფლულსა და უნანელისთვის სულაც არაა უსაფრთხო თუნდაც დღესასწაულებზე ზიარება. რამეთუ ის, რომ ჩვენ წელიწადში ერთხელ მივეახლეთ ზიარებას, სულაც არ გვათავისუფლებს დანაშაულისგან, თუკი უღირსად ვეზიარებით. პირიქით, სწორედ ეს გვაყენებს მეტი განკითხვის ქვეშ, რომ ვეზიარებით რა წელიწადში ერთხელ, მაშინაც კი არ მივეახლებით ზიარებას წმინდად; ამიტომ ყველას გთხოვთ, საღვთო საიდუმლოებებს არ მიეახლოთ მხოლოდ დღესაწაულის გამო, არამედ, როდესაც თქვენ გსურთ ამ წმიდა ძღვენის ზიარება, მანამდე რამდენიმე დღით ადრე ეცადეთ თავი სინანულით, ლოცვებით, მოწყალებითა და სულიერი საქმიანობით განიწმინდოთ, და უკან ნუღარ დაბრუნდებით, როგორც ძაღლი - საკუთარ ნარწყევში. მართლაცდა, განა საშინელება არაა - ხორციელ საგნებზე ესოდენი ზრუნვა გამოიჩინონ, რომ დღესასწაულის მოახლოებისას, რამოდენიმე დღით ადრე, სკივრები გახსნან და ყველაზე საუკეთესო კაბა ამოიღონ, მოამზადონ იგი, შეიძინონ ფეხსაცმელები, საკვები უხვად მოიმარაგონ, ჩაიფიქრონ ათასგვარი სასყიდელი და ყველანაირად მოირთონ და მოიკაზმონ; სულზე კი, რომელიც სავსებით უგულებელსყვეს და დატოვეს არაწმიდად, შერყვნილად და შიმშილით გათანგულად და სრულიად მოუწყობელად, სულაც არ ზრუნავენ, სხეული აქ მორთული შემოიყვანონ, სული კი შიშველი და უსახური დატოვონ? ამასთან, შენს სხეულს შენივ მსგავსი მონა ხედავს, ხოლო სულს - უფალი, და მისი უგულებელსყოფისათვის უდიდეს სასჯელს მოგიზღავს. ნუთუ თქვენ არ იცით, რომ ეს ტრაპეზი სავსეა სულიერი ცეცხლით და როგორც წყაროსთვალები გამოადინებენ საკუთარი თავიდან ბუნებრივ წყალს, ასევე ამასაც გააჩნია თავის თავში რომელიღაც გამოუთქმელი ალი? ამიტომაც მას ნუ მიეახლები ჩალით, შეშითა და თივით, რათა შენ არ გააძლიერო აალება და მაზიარებელთა სული არ დაწვა, არამედ მიეახლე ძვირფასი თვლებით, ოქროთი და ვერცხლით, რათა ნივთიერებაჲ ესე უფრო გაასუფთაო და აქედან შენც დიდი შენაძენით გახვიდე. თუკი შენს სულში რაიმე ცუდია, განაგდე, გააძევე იგი მანდედან. ვინმეს მტერი ჰყავს და დიდი წყენა მიადგა მისგან? დე ასეთმა შეწყვიტოს მტრობა, დე დააშოშმინოს ანთებული და გაღიზიანებული სული, რათა შიგნით არანაირი შფოთი და მღელვარება არ იყოს. ზირების გზით შენში შემოვალს მეფე; ხოლო როდესაც დიდი სიჩუმეა, დიდი სიმყუდროვე, - გულისსიტყვებშიც უდიდესი მშვიდობაა.წინა <----- დასაწყისში ----->შემდეგი
ხედავ რა გარდაცვლილს, იმას კი ნუ შეხედავ, რომ თვალები დახუჭა და მდუმარედ წევს, არამედ იმას, რომ იგი აღსდგება მკვდრეთით და ენითგამოუთქმელ, განსაცვიფრებელსა და განსაკვირვებელ დიდებას შეიმოსავს: და აწინდელი სახილველიდან თვალი მიაპყარ მომავლის იმედს. მაგრამ შენ ჩვეულებას მისდევ და ამიტომაც ეძლევი მწუხარებას და ტირი? მაგრამ განა საკვირველი არაა? როცა ქალიშვილს გაათხოვებ, უბედურად არ თვლი, თუკი მისი ქმარი შორეულ ქვეყანაში მიემგზავრება და იქ ბედნიერად ცხოვრობენ, რადგანაც ამბავი მათი კეთილდღეობის შესახებ განშორების სიმძიმილს გიმსუბუქებს. აქ კი, როდესაც არა ადამიანს, არა თანამონას, არამედ თავად უფალს მიჰყავს შენი ნათესავი, შენ სევდას ეძლევი და დრტვინავ? - „როგორ შეიძლება არ სწუხდეს ადამიანი?" მე ამას არ ვამბობ და არ ვკრძალავ წუხილს, არამედ - გადამატებულობას წუხილისა, რამეთუ გარდამეტებული მწუხარება სჩვევია უგუნურ, გონებაშეშლილსა და განებივრებულ სულს. სწუხდე, სტიროდე, გარნა ნუ დრტვინავ, სულმოკლეობას ნუ ეძლევი, ნუ ჩივი. ჰმადლობდე წამყვანებელს, შეამკვე წასული და შეჰმოსე იგი ნათელ დასაკრძალ სამოსელში. თუკი დრტვინვას მოჰყვები, გარდაცვლილსაც შეურაცხყოფ და წამყვანებელსაც განარისხებ, საკუთარ თავსაც ავნებ; ხოლო თუ მადლობას შესწირავ, მასაც შეამკობ, წამყვანებელსაც განადიდებ და საკუთარ თავსაც სარგებლობას მოუტან. იტირე, როგორც უფალი შენი დასტიროდა ლაზარეს, მოგვცა რა ამით საზომი, წესი და საზღვარი წუხილისა, რომელსაც არ უნდა გადავცდეთ. ასევე თქვა პავლემაც: „ხოლო არა გუნებავს უმეცრებაჲ თქუენი, ძმანო, შესუენებულთა მათთჳს, რათა არა ჰსწუხდეთ, ვითარცა იგი სხუანი, რომელთა არა აქუს სასოება" (1 თესალონიკელთა 4, 13). სწუხდე, - ამბობს იგი, - მაგრამ არა როგორც წარმართი, რომელიც არ ელის აღდგომას, არა აქვს მომავალი ცხოვრების იმედი...